علی عسکر خان سوم؛ اولین شهردار یزد و خدماتش - مجله یافان

حسین مسرّت در گفت وگو با مجله یافان از علی عسکر خان عسکری کامران به عنوان یکی از مشاهیر نامی استان یزد یاد می کند و در باره او می گوید: علی عسکر خان معروف به علی عسکر خان سوم، در سال 1304 هجری شمسی در محلّۀ پیرو برج یزد دیده به جهان گشود. وی فرزند میرزا محمّدعلی خان و بی بی فاطمه خانم بود. مادرش که مدرک تحصیلی لیسانس حقوق داشت، از زنان سیاست مدار، برجسته و پرقدرت یزد بود و در غالب امور سیاسی، بچّه ها و شوهرش را کمک می داد.

وی ادامه می دهد: با توجه به تسلّط علی عسکرخان به زبان انگلیسی که توسّط افراد خارجی مقیم یزد آموزش دیده بود با درخواست اداره فرهنگ در مدارس یزد به تدریس پرداخت. وی در سمنان نیز سابقه تدریس زبان انگلیسی در مدارس را داشت.

به گفته مسرت؛ دکتر محمّد اولیائی دندان پزشک و دانش آموختۀ استاد در دبیرستان ایرانشهر، طیّ مصاحبه ای در سال 1388 می گوید: جنابِ خان در تدریس زبان انگلیسی بسیار سخت گیر بود، ایشان کتاب های مختلفی من جمله لیدر هفت که پر از لغات و اصطلاحات بود را تدریس می کرد. دیگر کتاب های پیشنهادی ایشان نیز برایمان خیلی سنگین و سخت بود، امّا بسیار عالی بود. روزی یکی از دانش آموزان که بعدها مهندس برق شد، برای ایشان نامه نوشت و اعتراض کرد، بعد از دریافت این نامه استاد دیگر کلاس نیامد. حسین محبوبی اردکانی مدیر مدرسه، نویسنده نامه را پیدا کرد و دانش آموز خاطی را وادار به عذرخواهی کرد و علی عسکر خان آن قدر خوب و مهربان بود که پذیرفت و دوباره به کلاس آمد. وی پس از آن گفت: حداقل نصف این کلاس باید در کنکور قبول شوید و به دانشگاه بروید. آن روزها دو کلاس طبیعی و ریاضی را به جهت کمبود دبیر زبان انگلیسی ادغام کرده بودند و این کار برای محصّل و معلّم خیلی سخت بود. وقتی در سال 1332 از بین هشت هزار نفر رتبۀ پنج کنکور شدم و به دانشگاه شیراز که با سیستم آمریکایی اداره می شد، رفتم؛ به قدری به انگلیسی تسلّط داشتم که استاد خارجی ام پرسید: دبیر کلاس ششم شما چه کسی بوده است؟ شخصیّت آقای علی عسکر خان به گونه ای بوده است که آقای دکتر مرتاض، دوست و هم کلاسی ام در غیبت دبیر و دوست خود همیشه وی را ایشان خطاب می کرد.

این پژوهشگر و فعال فرهنگی یزد علی عسکر خان را دبیری پخته و خونسرد و متین و عاقل و ورزشکار و از خیرمندان یزد می داند و اظهار می کند: وی در آریاشهر چاه آب و زراعت داشت و زمانی که شهردار بود، راستا بلوار دهۀ فجر به طرف خلدبرین را آباد کرد و کارهای خیر زیادی انجام داد و به خاطر همین دعاهای مردم و شاگردانشان است که خوشبختانه تا سن 90 سالگی قوی و سرحال بود.

وی اضافه می کند: علی عسکر خان مدّتی معاون کارخانه اقبال بود و در سال 1336 با مدرک لیسانس حقوق، متصدی شهرداری یزد شد. وی در نخستین دوره انجمن شهر یزد از طریق اعضاء به عنوان نخستین شهردار منتخب از طرف اعضای انجمن انتخاب شد و توانست کارهای سودمندی مانند آب لوله کشی، آسفالت معابر، متّصل شدن برق یزد به شبکه سراسری، همکاری صمیمانه با بهداری و بهداشت عمومی، کمک به انتزاع آموزش و پرورش یزد از اصفهان را انجام دهد.

مسرت می گوید: زمانی که زمین های صفائیه از طریق رضا صرّاف زاده برای سکونت آماده می شد؛ علی عسکر خان با سرمایه خود و حفر چاه، به همراه و شراکت برادرش امیر حسین خان و حسن زارع مهریزی، بنیان گذار آزادشهر (آریاشهر سابق) شدند و تا حدود زیادی مانع برج سازی و پیشرفت غیراصولی و توسعه شهر یزد شد.

وی از دیگر اقدامات علی عسکر خان را تأسیس کارخانه آجر ماهکار و کارخانه پارچه بافی گردباف(دبل نیت)، با 300 کارگر در خیابان فرودگاه و سهیم کردن کارگران در سود کارخانه ذکر کرد که علاوه بر اشتغال زائی و کمک به صنعت کشور از دیگر اقدامات خداپسندانه وی به شمار می آید. البته وی به سیره اجدادی خود به امور کشاورزی علاقه داشت و در شمال شرقی یزد، چاه و مزرعه ای ایجاد کرد که به چاه و مزرعه شهردار معروف است.

وی با بیان این که علی عسکرخان در اکرمیه یزد مقداری پسته زار داشت و در همان جا ساکن بود، می گوید: او به خوشنویس و نقّاشی هم علاقه ای وافر داشت و از لحاظ فکری فرد پیشرویی بود.

این محقق فرهنگی در ادامه همسر علی عسکر خان را بانویی به نام گیتی خانم فرزند سید علی اکرمی می خواند و می گوید: آقای اکرمی، انسانی بود که برای مسافران خسته از راه در جاده یزد به ساغند تلاش می کرد به طوری که در زمان کهولت و با خودرو خویش هر روز این راستا را در اوایل دهه شصت جهت ایجا قنات و دست یابی به آبی، هر چند اندک طی می کرد و معتقد بود اگر در منطقه ها دورافتاده به کمک مردم خسته و نیازمند شتافتی، توفیقی است الهی که نصیب هر کسی نمی شود.

مسرت در پایان با بیان این که علی عسکر خان روز چهارشنبه پنجم اردیبهشت 1397 در بیمارستان دوست صمیمی خود دکتر مرتاض به دیار باقی شتافت و در خلدبرین یزد به خاک سپرده شد، یاداور می شود؛ در فامیل عسکری کامران سه نفر نام علی عسکر خان دارند: 1- علی عسکر خان اوّل، پسر پنجم محمّد تقی خان بزرگ 2- حاجی علی عسکر خان دوم، پدربزرگ امیرحسین و علی عسکر خان شهردار 3- علی عسکر خان سوم، شهردار یزد و بی بی علی عسکر خان که زن هستند و مادربزرگ مادر خانم اقدس بقائی هستند. هنوز بین یزدی ها مرسوم است که به مثال می گویند: انگار نوۀ بی بی علی عسکر خان است.