دریاچه آران و بیدگل؛ مهم ترین و بزرگترین دریاچه نمکی ایران - مجله یافان

دریاچه آران و بیدگل در کجا قرار گرفته است؟

کویر مرنجاب و دریاچه آران و بیدگل که دریاچه ای نمکی است، در حدود 35 کیلومتری شمال شرقی شهرستان آران و بیدگل در استان اصفهان واقع شده و آن را جزو توابع کاشان هم می دانند. دریاچه آران و بیدگل در شمال کویر مرنجاب واقع شده و از شمال به دشت ورامین، از جنوب به شهرستان آران و بیدگل، از غرب به استان قم و کویر مسیله و مشرق به سیاه کوه محدود می شود. هر چند که دریاچه آران و بیدگل به تنهایی خود جاذبه ای بی نظیر است اما در اطراف آن جاذبه های ایران گردی متعددی مانند کویر مرنجاب با جاذبه های طبیعی و تاریخی، تپه های ماسه ای، دریاچه نمک، جزیره سرگردان، کاروانسرای مرنجاب و چاه های دستکن قرار گرفته است.

جزیره سرگردان در 10 کیلومتری کاروانسرای مرنجاب و درون دریاچه نمک را می بایست جاذبه مطرح دریاچه آران و بیدگل دانست.

معینات کلی دریاچه نمک

دریاچه آران و بیدگل یا دریاچه نمک، بزرگترین دریاچه نمک طبیعی ایران به شمار می رود که دارای وسعتی افزون بر دو هزار و 500 کیلومتر مربع است. ارتفاع متوسط دریاچه نمک از سطح دریا 707 متر است اما قسمت های شمالی آن، از ارتفاع کمتری برخوردار هستند. این دریاچه منحصر به فرد که بین استان های اصفهان، سمنان و قم واقع شده، دارای 80 کیلومتر طول و 30 کیلومتر عرض است. وسعت دریاچه آران و بیدگل در مجموع 647 کیلومتر مربع بوده و شکلی شبیه به مثلث دارد. مثلثی که راس آن به سمت شمال کشیده شده است. طول قاعده این مثلث 65 کیلومتر و ارتفاع آن 68 کیلومتر بوده و در فاصله 55 کیلومتری شمال شهرستان آران و بیدگل قرار گرفته است.

این دریاچه نمک را دریاچه نمک قم هم می نامند.

علت تشکیل دریاچه نمک آران و بیدگل

این دریاچه در اصل بقایاى دریاى مرکزى ایران در میلیون ها سال پیش است. آن را حاصل چند هزار ساله ورود آب شور رودها و سیلاب هایى می دانند که نمک خاک شور منطقه را در خود حل کرده و پس از تبخیر در این دریاچه انباشته شده است. زمین این دریاچه از رسوبات نمک پوشانده شده که بر اثر انباشته شدن سیلاب ها و آب های سطحی در طول قرن ها پدید آمده است. عمق نمک را در آن، بین 5 تا 54 متر به صورت متغیری تخمین می زنند که توسط لایه های خاک رس از یکدیگر جدا شده اند.

جاذبه های درون دریاچه نمک

شاید شما هم در عکس های زیبایی که از دریاچه نمک آران و بیدگل گرفته شده، اشکال هندسی و کرت بندی شده زیبایی دیده باشید. این کرت های نمکی حاصل از خشکی، با هر بار بارش و تبخیر آب در این دریاچه، تشکیل می شوند. کرت هایی که به شکل پلی گان می مانند و بیننده بسیاری دارند.

بیشتر زمین های اطراف این دریاچه، باتلاقی هستند. وسعت این باتلاق ها در منطقه غرب دریاچه آران و بیدگل به مراتب وسیع تر از مناطق دیگر آن است. حوض قیلوقه در شرق و یا باتلاق دو کویری در منطقه جنوب شرقی دریاچه را می توان دو منطقه باتلاقی و از جاذبه های این دریاچه نام برد. از جمله دیگر مناطق دیدنی که حتما باید در اینجا به دیدن آن بروید، دریاچه جزیره سرگردان است. تقریبا تمام تورهایی که برای دریاچه برده می شوند، از جزیره سرگردان آن بازدید می کنند. این جزیره در قسمت جنوبی دریاچه واقع شده است.

اگر خوش شانس باشید و اوایل پاییز به این دریاچه سفر کنید، شاید بتوانید فلامینگوهای مهاجر را که در این دریاچه اطراق می کنند، از نزدیک مشاهده نمایید.

دریاچه نمک آران و بیدگل، در بیشتر ماه های سال خشک و پوشیده از نمک است. بنابراین اگر به دیدن آن بروید، با صحنه ای کاملا سفید و یکپارچه مسطح از نمک روبرو خواهید شد. از جالب ترین حقایقی که در مورد دریاچه آران و بیدگل می توان گفت میزان سطح آب دریاچه در ماه های بارندگی است. چرا که در ماه های پر بارش، ارتفاع آب این دریاچه در بعضی از مناطق، تنها به 2 سانتی متر می رسد و این میزان آب هم، پس از تابش خورشید به سرعت تبخیر و ناپدید می شود.

برای این دریاچه دو مدخل ورودی را می توان نام برد: مدخل شمالی و مدخل غربی.

رودهای مهمی که به این دریاچه وارد می شوند، عبارتند از : رود شور، رود کرج، جاجرود، حبله رود و قره سو. مهمترین ترکیبات و مواد معدنی که در دریاچه نمک وجود دارند، کلرید سدیم، سولفات سدیم، کلرید منیزیم، سولفات منیزیم و مواد معدنی و کانی های دیگر هستند.

اهمیت و کاربری دریاچه نمک آران و بیدگل

فصل برداشت نمک، تابستان در نظر می گیرند. چرا که در طول زمستان سطح آب بالاست و خورشید قادر به تبخیر کل سطح آب دریاچه نیست. بنابراین، در تابستان با تبخیر آب، نمک های آن قابل برداشت است. نمک ها را ابتدا در گوشه ای دپو می کنند تا بعدها سر فرصت و در طول سال، آن را از این محل به بیرون ببرند.

یک حقیقت جالب: بیشتر نمک خوراکى و صنعتى کشور، از دریاچه آران و بیدگل تأمین مى شود.

در روزهای زمستان که جاده ها یخ می زند و لغزنده می شود، برای از بین بردن لغزندگی نمک بر روی جاده می پاشند. در ایران، به گفته یک مسئول محلى، بر اثر شدت سرماى زمستان گذشته همه نمک انباشته شده در دریاچه را براى استفاده در سطح جاده هاى کشور بهره برداری نمودند. با این وجود، نمکی که از دریاچه آران و بیدگل استخراج می شود، مصرف خوراکی داشته است. این موضوع، از گذشته های دور، مطرح بوده و نمک دریاچه را خام و بدون هیچ گونه تصفیه ای برای مصرف خانگی استخراج می کردند. در حقیقت هنوز نیز این نمک خام می تواند برای مصرف خانگی و به سادگی بسته بندی شده و راهی خانه های شما شود.

از دیگر مواد معدنی مهمی که در این دریاچه وجود دارد، یون منیزیم است. وجود 20میلیون تن از این یون، صنایع نسوز کشور را فعال نگه داشته است. از شورابه های دریاچه نمک 10 الى 12 نوع کانى را مى توان استخراج نمود که در صنایع کود شیمیایى، کاغذ، عایق کارى لوله، ضد یخ، مواد آرایشى، پزشکى و شیشه کاربرد دارند.

جهت دسترسی به دریاچه نمک آران و بیدگل

برای رسیدن به دریاچه آران و بیدگل می توانید از میان دو جهت انتخاب کنید. بیشتر تورهای طبیعت گردی، خود راهنما و لیدر دارند اما اگر به تنهایی و شخصی قصد رفتن به این جاذبه ایران گردی را دارید، به دو جهت زیر توجه کنید.

• جهت دسترسی اول

در جاده آران به سمت مرنجاب، پس از طی مسافتی حدود 35 کیلومتر، به دو راهی دریاچه نمک می رسید. تهرانى ها و اصفهانى ها با سه تا چهار ساعت رانندگى مى توانند خود را به این مکان برسانند.

• جهت دسترسی دوم

پس از عبور از کاروانسرای مرنجاب و طی مسافتی در حدود 10 کیلومتر به دو راهی چاه دستکن خواهید رسید. در این دوراهی جهت دسترسی به دریاچه معین شده که می توانید آن را طی کنید.

• اگر بخواهید از جهت پارک ملی کویر بروید، باید از سازمان حفاظت از محیط زیست استان سمنان مجوز عبور بگیرید.

دقت کنید که هنگامی که وارد دریاچه شدی، بسیار احتیاط کنید. زمین های اطراف دریاچه به شدت باتلاقی هستند. بنابریان به هیچ عنوان به غیر از این دو جهتی که گفته شد، جهت دیگری را انتخاب نکنید. گروه های زیادی هنگام ورود به دریاچه آران و بیدگل از جهت حوض قیلوقه، پس از فرو رفتن خودروشان در باتلاق، بدون نتیجه از سفر برگشته اند.

جزیره سرگردان

از جاذبه های دیدنى دریاچه نمک، وجود جزایرى است که در چند جاى دریاچه براى خود جا خوش کرده اند. به بزرگترین این جزیره ها، جزیره سرگردان می گویند. این جزیره در دریاچه نمک مسیله، در فاصله شش کیلومتری شمال کاروانسرای مرنجاب و در حاشیه جنوب شرقی دریاچه واقع شده است. ظاهر جزیره سرگردان دریاچه آران و بیدگل حالتی مدور با شعاع تقریبی یک هزار و 500 متری دارد. در دو انتهای جزیره نیز، دو چاه بوده که برای لرزه نگاری زلزله تعبیه شده و دستگاه های لرزه نگار دارند. این جزیره که بلندترین نقطه اش حدود 808 متر بالاتر از سطح دریاست و از سنگ هاى متخلخل آتشفشانى تشکیل شده و عارى از پوشش گیاهى است.

چرایی نامگذاری این جزیره به جزیره سرگردان

به علت خطای دید و ایجاد سراب، این جزیره هنگامی که از دور به آن نگاه شود، متحرک دیده می شود. علت این موضوع، شکست نور بوده اما گذشتگان از این موضوع بی خبر بوده اند. در نتیجه تصور می کردند که جزیره در دریاچه آران و بیدگل سرگردان است. کاروانسراى تاریخى مرنجاب به عنوان یک اقامتگاه دنج در مجاورت این دریاچه مکان مناسبی برای اقامت است. همچنین برگزارى مسابقات رالى در گستره کویرى این خطه نیز بر جذابیت آن افزوده است.