کوه خواجه سیستان و بلوچستان؛ تنها کوه جزیره ای ایران - مجله یافان

کوه خواجه زابل نه فقط به خاطر موقعیت جغرافیایی خاصش، بلکه به علت رازهایی که در دل خود پنهان نموده است، یکی از متفاوت ترین مقاصد گردشگری در جنوب شرق ایران به حساب می آید.

این کوه با ترکیبی از طبیعت، اسطوره و معماری باستانی، در صدر لیست جاهای دیدنی زابل قرار می گیرد. در این کوه زیبا، قلعه ها، نقاشی های دیواری، معابد کهن و منظره هاه کم نظیر دشت و دریاچه هامون، همه در یک قاب جمع شده اند. اگر اهل سفرهایی هستید که فراتر از طبیعت گردی معمول باشد، کوه خواجه مقصدی است که شما را ناامید نخواهد کرد. در این مطلب از مجله گردشگری مجله یافان همراه ما باشید تا این جاذبه زابلی را با هم کشف کنیم.

کوه خواجه کجاست؟

کوه خواجه یکی از شناخته شده ترین جاذبه های تاریخی و طبیعی استان سیستان و بلوچستان است. این کوه در شهرستان هامون، بخش تیمورآباد و دهستانی به همین نام، یعنی دهستان کوه خواجه قرار گرفته است.

برترین زمان بازدید از کوه خواجه چه موقعی است؟

پاییز و زمستان، زمان مناسبی برای بازدید از کوه خواجه است.

دیدنی های کوه خواجه کدام است؟

قلعه کافرون و کک کهزاد، گالری کوه خواجه، مقبره خواجه مهدی، کوشک چهل دخترون، قدمگاه حضرت علی (ع) و قبور سنگی.

کوه خواجه چه امکانات رفاهی و تفریحی دارد؟

در کوه خواجه هیچ امکانات رفاهی وجود ندارد.

در بازدید از کوه خواجه کجا اقامت کنیم؟

شما می توانید یکی از گزینه های کمپینگ یا اقامت در هتل ها و اقامتگاه های بومگردی زابل را انتخاب کنید.

معرفی کوه خواجه

کوه خواجه زابل، کوهی ا ست که وسط دشت بی انتها سیستان، پایدار ایستاده است؛ درست مثل نگهبانی سنگی میان زمینی صاف. این کوه، سی کیلومتر از زابل فاصله دارد، اما بیشتر از فاصله، تفاوتش با اطراف جلب توجه می نماید.

کوه خواجه از سنگ های بازالتی تشکیل شده و شکلی شبیه به ذوزنقه دارد که از دل خاک بیرون زده است. وقتی هامون پر از آب باشد، این کوه شبیه به جزیره ای خاموش روی دریا دیده می گردد. وقتی هم که خشک باشد، اطرافش تا چشم کار می نماید، ترک هایی روی خاک است که باد از میانش زوزه می کشد.

اما کوه خواجه فقط صخره ای سنگی نیست، بلکه گذشته ای در دل خود دارد که از دوران اشکانی و ساسانی به جای مانده است؛ قلعه ها، معبدها، دیوارهایی با نقاشی های کهن و آرامگاهی که هنوز اسمش شنیده می گردد: خواجه مهدی.

این کوه برای زرتشتی ها، مسلمانان و مسیحیان مقدس است. در باور زرتشتی، اینجا جایی ا ست که سوشیانت، منجی آخر، بازخواهد گشت. برای همین، کوه خواجه فقط یک مقصد نیست؛ ترکیب نادری ا ست از زمین، تاریخ و انتظار.

کوه خواجه کجاست؟

این کوه یکی از شناخته شده ترین جاذبه های تاریخی و طبیعی استان سیستان و بلوچستان است و در شهرستان هامون، بخش تیمورآباد و دهستانی به همین نام قرار گرفته و به راحتی روی نقشه قابل مشاهده است.

لوکیشن کوه خواجه روی گوگل مپ

فاصله تهران تا کوه خواجه

فاصله تهران تا کوه خواجه، 1518 کیلومتر است؛ یعنی با 17 ساعت و 35 دقیقه رانندگی می توانید به کوه خواجه برسید.

مسیر زاهدان تا کوه خواجه

فاصله زاهدان تا کوه خواجه، 226 کیلومتر است؛ یعنی با 2 ساعت و 35 دقیقه رانندگی می توانید به کوه خواجه برسید.

فاصله زابل تا کوه خواجه

فاصله زابل تا کوه خواجه، 37.8 کیلومتر است؛ یعنی با 40 دقیقه رانندگی می توانید به کوه خواجه برسید.

فاصله چابهار تا کوه خواجه

فاصله چابهار تا کوه خواجه، 880 کیلومتر است؛ یعنی با 9 ساعت و 55 دقیقه رانندگی می توانید به کوه خواجه برسید.

فاصله خاش تا کوه خواجه

فاصله خاش تا کوه خواجه، 403 کیلومتر است؛ یعنی با 4 ساعت و 30 دقیقه رانندگی می توانید به کوه خواجه برسید.

مسیر ایرانشهر تا کوه خواجه

فاصله ایرانشهر تا کوه خواجه، 549 کیلومتر است؛ یعنی با 6 ساعت و 5 دقیقه رانندگی می توانید به کوه خواجه برسید.

علت نامگذاری کوه خواجه

علت نامگذاری این کوه برگرفته از آرامگاه خواجه مهدی است؛ یکی از یاران وفادار خاندان علوی که مزار او بر فراز این کوه قرار گرفته است. در طول زمان، این کوه با نام های مختلفی شناخته شده است؛ از جمله کوه خواجه غلطان، کوه نور، کوه باطنی و کوه موعود.

هر یک از این نام ها، نشانی است از باورهای مذهبی و روایت هایی کهن که پیرامون این مکان شکل گرفته است.

برترین زمان بازدید از کوه خواجه

پاییز و زمستان زمان مناسب تری برای سفر است. در این فصول، گرمای طاقت فرسای دشت فروکش می نماید و مسیر بازدید قابل تحمل تر می گردد.

بهار هم با هوایی ملایم و نمایی تازه از دشت های اطراف، می تواند تجربه خوشایندی برایتان باشد. تابستان ها زمان مناسبی نیست؛ چراکه گرمای منطقه می تواند برایتان اذیت نماینده باشد.

پوشش گیاهی و جانوری کوه

پوشش گیاهی کوه خواجه با اقلیم خشک و نیمه بیابانی منطقه سازگار شده است؛ گیاهانی مقاوم که نه به باران وابسته است و نه به خاک حاصلخیز. در شیب های اطراف کوه، گونه هایی مثل گز، تاغ و قیچ دیده می گردد که در برابر باد و گرما تاب می آورد.

اطراف دریاچه هامون، پوشش های پراکنده شورپسند رشد نموده که مامن پرندگان مهاجر و حیات وحش محلی است. این گیاهان، در عین سادگی، نقشی حیاتی در حفظ خاک و کنترل فرسایش آن و پایداری زیست بوم کوه و دشت دارند.

جاهای دیدنی کوه خواجه

در ادامه شما را با جاهای دیدنی کوه خواجه آشنا می کنیم تا ماجراجویی شگفت انگیزتری را تجربه کنید.

- قلعه کافرون و کک کهزاد

قلعه کافرون در شیب جنوب شرقی کوه خواجه زابل، سازه ای نهفته است که هنوز دیوارهایش ایستاده و رد پای فرمانروایی کهن را در دل سنگ ها زنده نگه داشته است.

دژ اصلی کوه، با سه حصار دفاعی، دروازه ای باشکوه، راهروهایی تودرتو، حیاطی خالی از سرباز و آتشکده ای خاموش خودنمایی می نماید. هر بخش از این مجموعه، نشانه ای از نظم، قدرت و آیینی است که امروز تنها از دل سنگ ها لمس می گردد.

بر بلندترین نقطه کوه، جایی که آفتاب اول به آن می تابد، بنایی دیگری دیده می گردد: کک کهزاد. نامش هنوز در افسانه ها زنده است؛ دیوی که به روایت شاهنامه، به دست رستم کشته شد. اینجا احتمالا محل نشستن شاه بوده است؛ جایی برای دیده بانی، نه صرفا ساخت وساز.

معماری این دو بنا فقط بومی نیست. در سرستون ها می گردد ردپای هنر یونانی را دید؛ ستون هایی با پیچ های دورانی. گل سنگ هایی با طرح نیلوفر، یادآور نقش مایه های هخامنشی است و برخی نقوش، چیزی از بین النهرین در خود دارد.

پله هایی سنگی که این دو سازه را به هم می رساند، هنوز باقی است و به وضوح نشان می دهد اینجا زمانی قلعه ای زنده بوده است.

- گالری کوه خواجه

بخش زیادی از دیوارهای داخلی کوه، به ویژه ایوان ها و سرسرای اصلی، در ابتدا با نقاشی های دیواری پوشیده شده بودند. نه تنها چهار دیوار، بلکه سقف طاق دار سرسرا نیز با نقش هایی منظم و رنگ آمیزی شده تزیین شده بود. این نقاشی ها در یک مرحله طراحی و اجرا شده اند، اما در دوره بعدی با لایه ای نو از مصالح پوشانده شده اند؛ گویی به عمد از چشم ها پنهان شان نموده اند.

در محوطه های اطراف، آثاری از تصویر ایزد عشق کشف شده که بیشتر روی ظروف نقره حکاکی شده است و قدمت آن به قرن اول میلادی می رسد. از میان نقوش داخل کوه، صحنه هایی به جای مانده که افرادی را در حال نشستن، ساز زدن، رقصیدن یا بندبازی نشان می دهد؛ در یکی از آن ها، بندباز روی سر کسی ایستاده است.

بخشی از این نقاشی ها هنوز قابل تشخیص است، هرچند کامل نیستند. در یکی از دیوارهای سرسرا، تصویر شاه و شهبانو زیر سایبانی سلطنتی نقش بسته است. در بخش دیگری، پیکره هایی از ایزدان دیده می گردد که بی حرکت و ایستاده تصویر شده اند؛ شبیه نگهبانانی از دنیایی فراموش شده.

- مقبره خواجه مهدی

مردم محلی باور دارند که صاحب این آرامگاه، یکی از شهیدان خاندان آل علی (ع) است؛ فردی که به دست دشمنان دین کشته شده و مزارش بر بلندای کوه پابرجا مانده است. درست در بخش بالای قبر، سوراخ کوچکی وجود دارد که سال ها است جایگاهی برای نذر و نیت شده.

اهالی می گویند اگر با نیتی پاک دستتان را درون این سوراخ فرو ببرید، چیزی بیرون می آید که نشانه ای از نیت شماست؛ معمولا پُر، یا چیزی سبک و غیرمنتظره. برای آن ها، این نه فقط یک رسم، بلکه نشانه ای از حضور روحی بیدار در دل کوه است.

- قلعه چهل دختران

قلعه چهل دختران که گاهی آن را با نام قلعه چهل دختر هم می شناسند، یکی از سازه های بازمانده از دوران ساسانی است که بر بلندی های روستای کوه خواجه در شهرستان زابل قرار گرفته است. این قلعه تاریخی در استان سیستان و بلوچستان ساخته شده است و روی تپه ای رُسی خودنمایی می نماید.

بومیان درباره اش داستانی دارند؛ می گویند زمانی چهل دختر در آن می زیسته اند و صدای خنده هایشان تا دوردست شنیده می شده است. قلعه چهل دختران نه فقط یک اثر معماری، بلکه بخشی از حافظه محلی ا ست که هم تاریخ دارد، هم افسانه. این اثر در تاریخ 30 تیر 1384 با شماره 12155 در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

- قبور سنگی

بخش بالایی کوه خواجه کاملا مسطح و گسترده است؛ زمینی پهن به وسعت چند ده هکتار. بخش بزرگی از این فضا را قبرهای سنگی پوشانده اند؛ قبرهایی که آن قدر خاص و مرموزند که ممکن است ساعت ها نگاهتان را خیره نگه دارند.

بیشتر این گورها درست روی سطح زمین ساخته شده و سنگ هایی صاف یا گاهی خمیده روی آن ها قرار گرفته است. ظاهر ساده شان فریبنده است، چون هر کدام روایتی پنهان در دل خود دارند.

امکانات تفریحی کوه

در اطراف کوه خواجه امکان پیاده روی در مسیرهای خاکی و تاریخی وجود دارد. این مسیرها مناسب افرادی ا ست که به طبیعت گردی سبک علاقه دارند. علاقه مندان به عکاسی می توانند از منظره ها کوه، دشت، بقایای تاریخی و دریاچه فصلی هامون عکاسی نمایند.

در فصل هایی که آب در هامون جمع می گردد، پرنده های مهاجر در اطراف دیده می شوند. تماشای آن ها یکی از مجذوب کننده ترین تجربه های این منطقه است.

فضای اطراف کوه برای کمپ زدن نیز مناسب است (البته اگر از قبل درباره مکان های مناسب و امن برای برپایی کمپ تحقیق کنید و یک راهنمای محلی همراه خود داشته باشید). شب های این منطقه آرام و بدون آلودگی نوری است و آسمانی پرستاره دارد.

بازدید از آثار باستانی کوه مانند قلعه ها، معابد و نقش های دیواری هم بخش مهمی از گردشگری این منطقه را تشکیل می دهد. اینجا برای کسانی مناسب است که به سکوت، طبیعت و تاریخ علاقه دارند.

امکانات رفاهی کوه خواجه

کوه خواجه علیرغم ارزش تاریخی و فرهنگی بالا، از نظر امکانات رفاهی هنوز پیشرفته نیست. در محدوده اطراف کوه، جای معینی برای پارک خودرو وجود دارد، اما خبری از پارکینگ رسمی و استاندارد نیست. گردشگران باید بدانند که در این منطقه نه سرویس بهداشتی وجود دارد، نه عبادتگاه و نه سایه بان یا آلاچیقی برای استراحت.

فروشگاهی هم برای تهیه غذا یا آب در اطراف کوه دیده نمی گردد. به همین علت، افرادی که قصد بازدید از کوه را دارند باید وسایل ضروری مثل آب آشامیدنی، خوراکی، زیرانداز و وسایل شخصی را از قبل تهیه نمایند و با آمادگی کامل وارد مسیر شوند.

این سفر بیشتر مناسب کسانی است که با کمترین امکانات می توانند از طبیعت و تاریخ لذت ببرند.

اقامت در بازدید از کوه خواجه

برای سفر به کوه خواجه گزینه های اقامت متنوعی وجود دارد که بسته به سبک سفر و مقدار تجهیزات شما می تواند متفاوت باشد. از اقامت در دل طبیعت گرفته تا انتخاب هتل یا خانه بومگردی در زابل، همه چیز به نوع تجربه ای که در پی آن هستید، بستگی دارد. این منطقه برای مسافران ماجراجو، علاقه مندان به تاریخ و گردشگران فرهنگی انتخابی خاص به حساب می آید.

کمپینگ و شب مانی در اطراف کوه

اگر اهل کمپ هستید، اقامت در فضای باز اطراف کوه خواجه می تواند تجربه ای فراموش نشدنی باشد. فصل های خنک تر مثل بهار و پاییز زمان مناسبی برای شب مانی است.

برای کمپ در این منطقه، تجهیزات پایه مثل چادر، کیسه خواب، چراغ قوه، خوراکی خشک، آب کافی و لباس مناسب کاملا لازم است. نباید فراموش کنید که امکانات رفاهی در محل وجود ندارد، پس مجهز سفر کنید و حتما اصول ایمنی و زیست محیطی را رعایت کنید. نباید فراموش کنید که از قبل درباره مکان های ایمن برای برپایی کمپ تحقیق کنید.

اقامتگاه های بومگردی در زابل

برای کسانی که دوست دارند در فضای سنتی و بومی اقامت داشته باشند، اقامتگاه های بومگردی زابل گزینه ای مناسب است.

اقامتگاه رستم زادگان در نزدیکی کوه خواجه قرار گرفته است و چشم اندازی از دریاچه هامون ارائه می دهد. این اقامتگاه فضایی آرام با سوئیت های مجهز و امکاناتی کامل دارد. نزدیکی به شهر سوخته و دهانه غلامان از مزیت های آن است.

اقامتگاه بومگردی بپور با فضایی سنتی و محیطی آرام، گردشگران را به سوی خود جذب می نماید. این اقامتگاه امکان آشنایی با فرهنگ محلی و دسترسی آسان به جاذبه های اطراف را فراهم می نماید.

توصیه هایی برای تجربه یک سفر به یادماندنی به کوه خواجه

• هنگام بازدید از کوه خواجه، لباس مناسب، کفش کوه پیمایی یا کتانی مقاوم با زیره ضدلغزش بپوشید.
• آب آشامیدنی، دارو، جعبه یاری های اولیه و خوراکی با خود به همراه داشته باشید.
• عینک آفتابی، کلاه لبه دار و کرم ضدآفتاب توی کوله تان بگذارید.
• اگر قصد دارید دیر برگردید، چراغ قوه یا هدلامپ، به همراه داشته باشید.
• مسیر صعود فاقد علامت گذاری رسمی است؛ از مسیرهای معین حرکت کنید.
• اگر قصد شب مانی دارید، حتما با تجهیزات کامل بروید و شب را تنها نمانید.
• پیش از سفر، از شرایط جاده و شرایط جوی منطقه اطلاع پیدا کنید.
• به علت نبود امکانات رفاهی، همه چیز را از قبل آماده کنید.