نقش مردم در ثبت جهانی منظر فرهنگی هورامان - مجله یافان

در نت گپ یونسکویی که به وسیله این نهاد فرهنگی بین المللی برگزار گردید و ثبت های دنیای محوری برای گفت وگو، دوستی و صلح میان ملت ها مطرح شد، حجت الله ایوبی، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو ایران در سخنانی اظهار کرد: با توجه به وجود میراث ملموس و ناملموس زیادی که در کشور برای ثبت وجود دارند، در ثبت مکان ها و فضاها، سیاستی هوشمندانه در پیش گرفته ایم که بر مبنای آن صرفا بجای ثبت یک بنا و یک نقطه معین، منطقه ها و فضاهای گسترده تری را ثبت می کنیم.

او ثبت دنیای راه آهن سراسری را باسم بیست و پنجمین میراث ملموس کشور که حدود 1400 کیلومتر منظر فرهنگی را در برمی گیرد و حتی نخستین میراث صنعتی کشور محسوب می شود نمونه ای از این فضاها دانست و ادامه داد: منظر فرهنگی هورامان در استان های کرمانشاه و کردستان با حدود 409 هزار هکتار عرصه و حریم که 106 هزار هکتار آن مربوط به عرصه و 303 هزار هکتار هم جز حریم است، باعث ثبت هزاران کیلومتر از سرزمینمان شدند و در نهایت مجموعه ای عظیم از سراسر کشور در لیست میراث دنیای به ثبت رسید.

وی یکی از وظایف و رسالت های یونسکو و به تبع آن کمیسیون های ملی یونسکو را رونمایی از این گنجینه های بشری بواسطه ثبت آنها و بیداری و آگاهی هر چه بیشتر افکار عمومی در نگهداری و پاسداشت میراث و جلوگیری از تخریب آنها دانست و اضافه نمود: به اسم مثال پس از ثبت جنگل های هیرکانی در سال 2019، خود بومیان آن منطقه و دیگر مردم، کوچکترین دست درازی و آسیب به این منطقه را بلافاصله گزارش می کردند و مانع از انجام آنها می شدند.

او با تاکید بر اینکه ایران نخستین کشوری است که هم در ثبت جنگل های هیرکانی و هم اورامانات از هنرمندان یاری گرفته، ادامه داد: این اقدام یکی از امتیازها در ثبت های دنیای است؛ یعنی حساس بودن افکار عمومی نسبت به آن ثبت.

ایوبی با بیان اینکه ارزیابان اگر تصور نمایند افکار عمومی نسبت به مسأله بی اعتنا هستند، ثبت آن منطقه به عقب می افتد، اضافه نمود: به گفته ناظران یونسکو، هنرمندان ما سال گذشته نمایشگاه عکس خوبی برای اورامانات برگزار کردند و وقتی بازرسان آمدند از تماشا این نمایشگاه عکس شگفت زده شدند.

دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو ایران با تاکید بر اینکه حدود 700 روستا در منطقه هورامان قرار دارند گفت با ثبت دنیای این منظر فرهنگی اینها دیگر صرفا روستا نیستند و دنیایان هر آنچه را مربوط به آیین و رسوم، فرهنگ، سبک زندگی و حتی معماری ابنیه آنهاست می بینند و آن را یک آیینه تمام نما از فرهنگ یک کشور و یک ملت می دانند.

او با بیان اینکه انتظار داریم ثبت دنیای هورامان باعث آشنایی بیشتر همه مردم ایران با این طبیعت بکر شود و همتی جمعی در پاسداشت و نگهداری از آن رخ دهد، اضافه نمود: با توجه به اینکه سهمیه کشورها در ثبت های دنیای فارغ از تاریخ کشورها به طور معین به یک مقدار و محدود است رئیس جمهور عراق هم این ثبت را به ایران تبریک گفت؛ چون علاوه بر اینکه چندین شهرستان و دو استان ایران در محور اورامانات قرار دارند، کردستان عراق هم در همین محور قرار گرفته است و خوشبختانه این امکان وجود دارد که در دوره بعدی به پرونده کردستان عراق یاری کنیم تا به این پرونده ثبت دنیای ملحق شود. چون این موضوعات باعث می شوند تا مردم دنیا با جاذبه های گردشگری یکدیگر بیشتر آشنا شوند و محوری فرهنگی برای گفت وگو، دوستی و صلح میان ملت ها ایجاد شود.

موسیقی و معماری هورامان، محل تلاقی مردم با یکدیگر

ابراهیم زارعی، عضو هیأت علمی گروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی هم در سخنانی نخست به این نکته اشاره نمود که اورامانات در خط زلزله قرار گرفته است ولی مردم برحسب تجربه ای که از قبل داشته اند آثار معماری خود را بگونه ای ساخته اند که در برابر زلزله مقاوم باشند.

او پیرامون نقش مردم در ثبت دنیای منظر فرهنگی هورامان اعلام کرد: علاوه بر معماری و باغ های اورامانات، باید از طبیعت، رودخانه، موسیقی و آداب و رسوم آن هم حفاظت و حمایت شود.

وی با تاکید بر اینکه وظیفه داریم مردم را به تعامل و همکاری دلسوزانه با هم فرابخوانیم، اضافه نمود: وظیفه حکومت هم همین است که در این زمینه فعال باشد. سازمان های مردم نهاد باید وارد کار شوند؛ یعنی همانطور که به ثبت دنیای هورامان یاری کردند در زمینه آموزش نگهداری و حفظ آن هم فعال باشند و این آموزش مستمر و مداوم باشد. میتوان با مردم ارتباط مستقیم برقرار کرد تا بتوان ثروت های طبیعی، تاریخی و فرهنگی را حفظ کرد.

او با تأکید بر دوچندان شدن وظیفه مردم و مسئولان بعد از ثبت دنیای اورامانات اعلام کرد: باید در امور مختلف بویژه جاده کشی مراقبت باشیم تا به این منطقه آسیبی وارد نشود. نسل نو باید از نسل گذشته یاد بگیرد و ببیند آنها چه نموده اند که امروز این منطقه مورد توجه دنیا قرار گرفته است.

او اظهار کرد: حفظ منظره ها طبیعی، معماری، صنایع دستی و آداب و آیین های منحصر بفردی مانند عروسی پیرشالیار و پالنگان و صنایع دستی بسیار مهم، لازم و لازم است، چون آنچه باعث ثبت دنیای اورامانات شد، همین ارزش های پایدار بوده است.

او با تاکید بر اینکه موسیقی و ادبیات میراث معنوی این منطقه شناخته می شوند، ادامه داد: این فرهنگ در طول هزاران سال نگهداری شده است بطوریکه در این خطه عظیمانی در حوزه موسیقی، ادب و عرفان بوده اند که مسائل مهم و کلیدی را آموزش داده اند. بنابراین باید این مسائل را به نسل جوان منتقل کنیم تا آنها هم با عشق و علاقه میراث این منطقه را حفظ نمایند.

مشارکت بالای جامعه محلی در ثبت دنیای اورامانات

پویا طالب نیا، مدیر پایگاه منظر فرهنگی هورامان هم در سخنانی به دو معیار سوم و پنجم که اورامانات براساس آنها در لیست میراث دنیای یونسکو به ثبت رسید، اشاره نمود و گفت: معیار پنجم ناظر بر تعامل انسان با طبیعت است. برای مثال در این منطقه مردم به خوبی مصرف آب را مدیریت می نمایند که این مسأله بخشی از میراث ملموس و ناملموس را در بردارد. ما در اورامانات پدیده خلق زمین را داریم.

او با اشاره به ایجاد قنات به وسیله ایرانی ها بعد از مطرح شدن کمبود آب در فلات ایران ادامه داد: در نمونه دوم هم در اورامان زمین را خلق کردند یعنی از کمترین زمین بیشترین بهره را بردند.

وی اضافه نمود: در روستایی در منطقه اورامان جشنی به نام جشن باران خواهی وجود دارد که ریشه آن به مراسم میتراییسم برمی شود. بعلاوه یکی از منحصر بفردترین زندگی های کوچ نشینی را میتوان در همین منطقه دید؛ خلاف جاهای دیگر موضوع کوچ نشینی در این منطقه انسان است، چون اهالی هورامان از دیرباز خوش نشین بوده اند. هورامان نقطه تلاقی مهمی است که می تواند فرهنگ های مختلف را به هم پیوند دهد؛ بطوریکه حتی تعاملات بین فرهنگی ایجاد نموده است.

طالب نیا از مظاهر فرهنگی دیگر در این منطقه را صنایع دستی دانست و ادامه داد: صنعت کاران در این حوزه به تجملات نمی اندیشند و تمام محصولات آنها کاربردی است. یا در نمونه ای دیگر خلاف دیگر نقاط خبری از خانه های اعیانی نیست، خانه ها ساده اند، چون برای مردم آن منطقه طبیعت ملاک زندگی بوده و هست. هورامان جغرافیایی عظیم را شامل می شود که میان مردمش تعامل سازنده و پایداری وجود دارد.

وی با اشاره به اینکه در ثبت دنیای این منطقه یکی از ویژگی ها مشارکت بالای جامعه محلی بود، اظهار کرد: بطور کلی در ثبت های دنیای، طرح های مشارکتی بدلیل دخیل بودن مردم ماندگارترند.

مدیر پایگاه منظر فرهنگی هورامان با تأکید بر این که باید در حوزه آموزش و نگهداری این میراث، ضوابط و دستورالعمل های مختلفی را در نظر گرفت، شرح داد: در حوزه ساخت وساز باید با نهادها و سازمان های مختلفی مانند بنیاد مسکن، وزارت راه و شهرسازی و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همکاری داشته باشیم و در گردشگری هم باید نظام نامه ای محکم و سختگیرانه در این حوزه داشته باشیم تا از این منطقه به درستی محافظت شود.

هورامان؛ مهمترین میراث تاریخ معنوی ایران

سیداحمد محیط طباطبایی، رئیس ایکوم ایران و رئیس باشگاه نوروز که مجری این وبینار مجازی هم بود، در سخنانی اظهار کرد: موسیقی، معماری و شرایط جغرافیایی این منطقه بگونه ای مهم است که مانند یک محل تلاقی باعث ارتباط مردم این سوی زاگرس با مردم آن سوی زاگرس شده است.

او با تاکید بر اینکه هورامان؛ سرزمین خورشید یکی از مهمترین میراث تاریخ معنوی ماست، اضافه نمود: ما می توانیم رابطه سازنده انسان و طبیعت را در آن ببینیم.