سندرم شخصیت اصلی چیست؟ (از نشانه ها تا آسیب ها)
به گزارش مجله یافان، در طول زندگی، لحظه هایی پیش می آیند که به ما حس آزاردهنده جا ماندن از قافله را القا می کنند. داشتن این حس تا حدی منطقی است، زیرا انسان اساسا موجودی اجتماعی است و صرف نظر از میزان تلاشی که برای رسیدن به یک ایدئال ذهنی می کند، همواره از شکست خوردن و عقب ماندن بیزار است. اما زمانی که داشتن این حس منفی تبدیل به بخشی جدانشدنی از کوچک ترین اتفاق های روزمره شود، باید در پی دلیل بود.
شاید برایتان پیش آمده باشد که پس از دریافت پیغامی حاوی یک درخواست از یک دوست یا همکار، بخواهید به سرعت اقدام کنید. گهگاه ممکن است پس از حضور یافتن در یک گروه محبت آمیز، از اینکه حرف خاصی برای زدن ندارید احساس بی فایده بودن کنید و از ظن خودتان تبدیل به عضوی بی اهمیت از گروه شوید.
در این مقاله از مجله یافان مگ، این احساس آزاردهنده را با معرفی سندرم شخصیت اصلی بررسی می کنیم و ضمن بیان دلایل احتمالی بروز این سندرم، راه حلهایی برای مقابله با آن ارائه می کنیم. با ما همراه باشید.
سندرم شخصیت اصلی چیست؟
اِریکا داوان (Erica Dhawan)، یکی از نویسندگان نیویورک تایمز، در مطالعه ای که اخیرا در زمینه رفتارشناسی انسان ارائه کرده، میل به همیشه پاسخگو بودن در شرایط مختلف را مرتبط با سندرم شخصیت اصلی دانسته است. به عقیده او، تمایل انسان به ظاهر شدن به عنوان شخصیت اصلی زندگی خودش، و در مواقعی زندگی دیگران، او را مجبور به حضور حداکثری در تمام عرصه های اجتماعی می کند. در چنین شرایطی، بقیه نقش شخصیت های مکمل را ایفا می کنند و بار همه چیز روی دوش شخصیت اصلی میفتد.
نتایج مطالعه داوان در تضاد با پدیده دیگری که نقطه مقابل سندرم شخصیت اصلی است ارائه شده است. بر این اساس، گستردگی پدیده نادیده گرفتن در سطح جامعه یکی از مهم ترین عوامل بروز میل به پاسخگویی دائمی در انسان ها است. اما مطالعه های تکمیلی دیگری که از طریق رفتارشناسان در دانشگاه های کورنِل در آمریکا و کالج بیزینس لندن در بریتانیا انجام شدند، نشان دادند که بروز این سندرم اغلب ریشه در خودمحوری انسان دارد.
ارتباط موجود میان خودمحوری و بروز سندرم شخصیت اصلی
باید توجه داشت که این سندرم مفهومی نوپا در مبحث رفتارشناسی و روانشناسی انسان است و هنوز مطالعه های علمی وسیعی روی آن صورت نگرفته است. با این وجود، یک مطالعه علمی بنیادین در زمینه خودمحوری در انسان نشان داده که این مفهوم با بروز سندرم شخصیت اصلی رابطه مستقیم دارد.
مهم ترین تحقیق ها در زمینه خودمحوری از طریق ژان پیاژه (Jean Piaget)، روانشناس سوییسی فعال در حیطه تکامل رفتاری، اجرا شده است. یافته های تحقیق های پیاژه به پیدایش و معرفی مفهوم داستان شخصی زندگی انسان کمک شایانی کرد. به اعتقاد رفتارشناسان، تمایل به ظاهر شدن به عنوان شخصیت اصلی داستان زندگی در دوران نوجوانی بروز پیدا می کند و در بزرگسالی به اوج خود می رسد.
این تمایل صرفا از خودخواهی یا خودشیفتگی (نارسیسیسم) نشأت نمی گیرد، بلکه حاصل فرایند شکل گیری شخصیت فرد در این برهه حساس از زندگی است. این شخصیت، به هر نحوی که شکل گیرد، تا آخر عمر همراه فرد خواهد بود. بنابراین، پررنگ انگاشتن نقش خود در زندگی، واکنشی طبیعی در دوران نوجوانی محسوب می شود.
خوشبختانه بخش بزرگی از تمایل به مرکزیت داشتن با بالا رفتن سن و ورود به دوران بزرگسالی کمرنگ می شود، اما بخش هایی از آن در وجودمان باقی می مانند و به گونه های مختلف خود را بروز می دهند. منطقی ترین دلیل برای تمایل به ظاهر شدن به عنوان شخصیت اصلی این است که ما هر کدام مسؤول نگارش زندگی نامه خودمان هستیم و این طبیعی است که بخواهیم در زندگی هایمان اصلی ترین نقش را ایفا کنیم. اما کنترل اوضاع زمانی از دستمان خارج می شود که این تمایل را به زندگی دیگران هم بسط می دهیم و احساس می کنیم که باید در تمام عرصه ها، اعم از شخصی و اجتماعی، نقش اصلی را ایفا کنیم.
داشتن چنین تمایلی نمونه شاخص زیاده روی است و به طور مستقیم با پرورش حس خودمحوری در ارتباط است. هنگامی که حس می کنید باید هر چه سریع تر پاسخی برای سؤال یا درخواست دیگران ارائه کنید، به یاد آورید که پاسخگو نبودن شما قرار نیست اخلالی در زندگی آن ها ایجاد کند! گاهی پذیرفتن اینکه در زندگی دیگران نقشی مکمل ایفا می کنیم سخت است، اما همین پذیرش نخستین قدم در راستای بهبود یافتن از سندرم شخصیت اصلی است و نباید آن را نادیده گرفت.
تمایل به داشتن حضوری پررنگ در زندگی دیگران می تواند بسیار خسته کننده هم باشد. در این راستا، جیورج و بونز، دو روانشناس بالینی، خطای پیغام فوری را معرفی کرده اند. این خطا زمانی پدید می آید که فکر می کنید فرستنده یک پیغام خیلی زودتر از آنچه که شما فکرش را می کنید به یک پاسخ احتیاج دارد. در چنین شرایطی، دیگر آرام و قرار ندارید و هر پیغامی برایتان نقش یک عامل استرس زا را ایفا می کند.
نقش مرزگذاری در درک معضل ابتلا به سندرم شخصیت اصلی
ابتلا به این سندرم به طور کلی در اثر ناهماهنگی میان طرز فکر فرستنده یک پیغام با دریافت کننده آن صورت می گیرد. به عقیده جیورج و بونز، عامل اصلی این اتفاق نوعی تجاوز به مرزها است. به عبارتی، دریافت کننده پیغام به قدری در تمایلش برای ظاهر شدن به عنوان شخصیت اصلی زندگی خود و دیگران غرق شده که دیگر مرزی میان حریم شخصی خود با ارتباط هایی که با بقیه برقرار می کند نمی بیند. این باعث می شود که فرد مدام در حال تلاش برای راضی نگه داشتن دیگران باشد و اغلب از خود و احتیاجهایش غافل شود.
اما در این میان نکته ای ریز وجود دارد که معمولا از فکر دور می ماند. این نکته به این مسئله اشاره دارد که افرادی که از شما درخواستی دارند، میل به تجاوز به مرزهایتان را ندارند و در اصل این خود شما هستید که برای داشتن نقشی اصلی هر پیغام را اضطراری تلقی می کنید و مرزهایتان را برای ارائه پاسخ مناسب پایمال می کنید! بنابراین، برای خلاص شدن از این سندرم و تمام محدودیت هایی که برایتان ایجاد می کند، باید مرزهای خود را بهتر بشناسید و حتی آن ها را از نو تعریف کنید.
9 وجهه تاریک شخصیت افراد مبتلا به سندرم شخصیت اصلی
مبتلا بودن به این سندرم در ظاهر مزایای زیادی، همچون بالا رفتن مقدار کارآمدی و سودمندی در زندگی اجتماعی، دارد اما وجهه ی تاریکش این مزایا را بی ارزش می کند. در ادامه 9 ویژگی کلی افراد مبتلا به سندرم شخصیت اصلی را مرور می کنیم. در نظر داشته باشید که هر شخص مبتلا به این سندرم لزوما تمام این ویژگی ها را ندارد.
- خودخواهی و خودشیفتگی
- در پی توجه، تمجید و تحسین دیگران بودن
- تمایل داشتن به مرکز توجه بودن
- انکار واقعیت ها و تظاهر به بی عیب و نقص بودن زندگی و وقایع آن
- تظاهر به بودن آنچه از دید عموم خواستنی و دلپسند است
- از بالا به پایین نگریستن به اطرافیان
- مشکل خود را مشکل دیگران دانستن
- بزرگ نمایی سختی ها برای ترحم خریدن از دیگران
- داشتن توقع های غیرواقع گرایانه و نابه جا از اطرافیان
پیغامدهای منفی سندرم شخصیت اصلی
ابتلا به این سندرم با پیغامدهای منفی متعددی همراه است که تقریبا همه آن ها با تضعیف شخصیت و محدودتر شدن دایره اجتماعی فرد مبتلا همراه هستند. در ادامه 3 تا از این پیغامدهای منفی را شرح می دهیم.
1. مصنوعی شدن رفتارها
برای شخصیت اصلی داستان بودن، باید مسؤولیت های بسکمک را پذیرفت و با معیارهای مختلفی همخوانی داشت. هنگامی که تصمیم می گیرید به عنوان شخصیت اصلی داستان زندگی خود یا دیگران ظاهر شوید، به صورت ناخودآگاه وادار می شوید بعضی از جنبه های شخصیت یا زندگی تان را مخفی کنید یا آن ها را طور دیگری جلوه دهید.
به مرور زمان، تلاش برای تغییر واقعیت های موجود در راستای هماهنگ شدن با داستانی که در آن ایفای نقش می کنید برایتان تبدیل به عادت می شود و اصالت شخصیتتان را از بین می برد. در چنین شرایطی، دائما با ترس از افشا شدن حقایق و کنار رفتن ماسکی که برای پررنگ تر جلوه دادن حضورتان به چهره زده اید زندگی می کنید و کیفیت زندگی تان به شدت کاهش می یابد.
2. از دست دادن دوستان و آشنایان
در پی مصنوعی شدن شخصیت و رفتارها در اثر بروز این سندرم، از دست دادن دوستان و آشنایان دور از انتظار نیست. واقعیت این است که تمام انسان ها میل به دوست داشته شدن و مورد احترام قرار گرفتن دارند و هیچکس مایل نیست در زندگی خود یا دیگری نقشی مکمل ایفا کند یا حضوری کمرنگ داشته باشد. بنابراین، اگر به تلاش برای ایفای نقش شخصیت اصلی ادامه دهید، دیر یا زود اطرافیانتان را از خود می رانید.
اگر ترک این عادت برایتان بسیار سخت است، سعی کنید با قدم های کوچک اما تأثیرگذار شروع کنید. در وهله اول می توانید تلاش کنید تا حد و مرز خودتان را در زندگی دیگران تشخیص دهید و به شخصیت اصلی زندگی خود بودن بسنده کنید. در قدم های بعدی می توانید با مرزگذاری های دقیق تر، نقش سالم تری در زندگی خودتان ایفا کنید.
3. کلافگی
یک نکته قابل توجه در رابطه با افرادی که از این سندرم رنج می برند این است که در بسکمک از مواقع از مخرب بودن رفتار خود ناآگاه اند. در واقع برای این افراد، سندرم شخصیت اصلی نوعی مکانیسم دفاعی برای دوری جستن از مواجهه با مشکل های زندگی و شکست هایشان است. هنگامی که خود را شخصیت اصلی یک داستان رؤیایی تصور کنیم دیگر مجبور نیستیم از این حباب فریبنده خارج شویم و در صدد بهبود شرایط برآییم. اما متأسفانه عمر این آرمان شهر کوتاه است و نمی توان همیشه به آن پناه برد.
چگونه می توان از شر این سندرم خلاص شد؟
نخستین قدم در راستای بهبود یافتن از این سندرم شناسایی دلایل بروز و علائم آن است. اگر شما هم یکی از افراد مبتلا به این سندرم هستید، حتما موافقید که مهم ترین دلیل بروز آن مرزگذاری ناقص و ضعیف است. بسکمک از افرادی که به این سندرم دچار می شوند، در ابتدا مرزهای دقیق و مشخصی داشته اند، اما به مرور زمان میل به ایفای نقشی مهم تر در زندگی اطرافیان، آن ها را به پایمال کردن این مرزها واداشته است.
مرزهای خود را از نو تعریف کنید
به عنوان نخستین قدم، باید مرزهایتان را باری دیگر بررسی کنید. آن دسته که به شما کمک می کنند در زندگی اطرافیان نقش مکمل ایفا کنید را نگه دارید و مرزهای تخریب شده ای که شما را وادار به بیش از حد مایه گذاشتن کرده اند را بازسازی کنید. به خاطر داشته باشید که برقراری مجدد این مرزها بدون برقراری ارتباط به اطرافیان ممکن نیست. شما باید بقیه را در جریان این تغییرها و اهمیت شان قرار دهید.
مدت زمان استفاده از شبکه های اجتماعی را کاهش دهید
در عصر کنونی، تأثیر بسیار پررنگ شبکه های اجتماعی روی شکل دادن به شخصیت و وجهه اجتماعی انسان غیرقابل انکار است. استفاده بی رویه از شبکه های مجازی شما را به طور دائم در معرض ترندهایی قرار می دهد که در صورت پیروی نکردن از آن ها احساس عقب ماندن می کنید. در این شرایط، تلاش می کنید آینه ای از آنچه می بینید شوید و همین به تمایل ظاهر شدن به عنوان شخصیت اصلی در جامعه دامن می زند. سعی کنید روی سلامت روانتان تمرکز کنید و با کسانی که دوستشان دارید بیشتر وقت بگذرانید.
دست از رومانتیک جلوه دادن وقایع زندگی بردارید
شخصیت های اصلی در فیلم ها و سریال ها معمولا درگیر وقایع عجیب و غریب و گهگاه دردناکی می شوند، اما در انتها باوقارتر از همیشه از پس همه چیز برمی آیند. اگر خود را چنین شخصیتی تصور می کنید، زندگی مدام ذوقتان را کور می کند. دست از افراط و تفریط بردارید و سعی نکنید با مثبت گرایی سمی هر چیزی را برای خود توجیه کنید. بپذیرید که زندگی پستی و بلندی دارد و کنار آمدن با سختی ها بخشی جدانشدنی از انسان بودن است.
مرور کلی
سندرم شخصیت اصلی، بیش از هر عامل دیگری، از معیوب بودن نحوه برقراری ارتباط مؤثر نشأت می گیرد. ابتلا به این سندرم، دریافت کننده پیغام را وادار به خروج از جهت اعتدال می کند و به او این حس را القا می کند که باید مدام در تلاش برای درخشیدن باشد. بهترین راه حل برای بهبود این سندرم، بررسی موقعیت خود در زندگی شخصی و زندگی دیگران و سپس مرزگذاری منطقی و واقع گرایانه است. از قلم نیاندازید که برقراری ارتباط سالم با دیگران منوط به اولویت دادن به آرامش و سلامت روحی و روانی تان است.
این مطلب فقط جنبه آموزش و اطلاع رسانی دارد. پیش از استفاده از توصیه های این مطلب حتما با یک متخصص مشورت کنید. برای اطلاعات بیشتر بیانیه رفع مسؤولیت مجله یافان مگ را بخوانید.
منابع: psychologytoday, aislesoflife
منبع: دیجیکالا مگ